Leden van de Internationale Commissie voor Verlichting, die de kleurweergave-index in de jaren 1930 ontwikkelden, hebben al lang tekortkomingen erkend voor led-lichtbronnen, vooral bij het nauwkeurig karakteriseren van hoe een bron verzadigde kleuren zoals dieprode kleuren weergeeft. Sindsdien is er gezocht naar een alternatief voor de Color Rating Index zoals wij die nu kennen. TM-30-15 is één van die alternatieven die gebruik maken van kleurstalen die representatiever is voor objecten in de echte wereld dan de pastelstalen die worden gebruikt voor de CRI-methode. Toch wordt tot op heden nog steeds CRI als de standaard gezien voor het aanduiden van kwaliteit en kleurechtheid.
Wat is TM-30?
TM-30-15 is een methode om de kleurweergave te evalueren. Het bestaat uit drie primaire componenten:
- Rf: een getrouwheidsindex die vergelijkbaar is met de veelgebruikte CRI.
- Rg: een gamma-index die informatie geeft over verzadiging.
- Kleur vectordiagram – een grafische weergave van tint en verzadiging ten opzichte van een referentiebron.
Wat is een Gamma Index (Rg-waarde)?
Een Rg-waarde van 100 geeft aan dat gemiddeld de lichtbron een kleurintensiteit of verzadiging niet verandert in vergelijking met de referentielichtbron. Een Rg-waarde onder 100 geeft aan dat de lichtbron de kleuren gemiddeld minder verzadigd maakt dan de referentiebron, en een Rg-waarde boven de 100 geeft aan dat de lichtbron kleuren gemiddeld meer verzadigd maakt dan de referentiebron.
Wat is het verschil tussen CRI en TM-30-15?
CRI biedt alleen informatie over de kwaliteit en nauwkeurige weergave van kleuren zodat objecten er ongeveer hetzelfde uitzien als referentie-verlichtingsbronnen zoals daglicht en gloeilampen. CRI biedt echter geen informatie over verzadiging. TM-30-15 gebruikt de Gamut Index (Rg) om verschillen in verzadiging wel te beschrijven. Daarnaast heeft CRI slechts 8 kleurmonsters die de betrouwbaarheid bepalen, terwijl TM-30-15 er 99 heeft. In theorie zou dus specifiek op die 8 kleurmonsters geijkt kunnen worden om zo bepaalde pieken van het spectrum te beïnvloeden om kunstmatig een hoge CRI-waarde te bereiken. Een dergelijke kunstmatig hoge CRI-waarde zou resulteren in een lagere TM-30-15-waarde omdat TM-30-15 99 kleurstalen heeft. Het afstemmen van spectrumpieken op 99 kleurstalen is immers heel moeilijk!
Toenemende ontwikkeling met fosfor mix
De trend in led-verlichting ontwikkelt zich naar een toenemende mate van nieuwe benaderingen met fosfor om kleur te produceren. Sommige merken gebruiken hiervoor drie fosformenging om de rode kleuren te verbeteren.
Een goed voorbeeld hier van is Soraa, die al jaren gebruik maakt van een drie-fosformix met paarse emitter. CRI Ra bestraft dergelijke bronnen van weergaven omdat uit de test meer verzadigd rood aantoont. In het meest gunstige geval valt daardoor de CRI score lager uit, wat niet inherent staat aan de werkelijke kleurweergave. Daaruit blijkt dat CRI niet volledige alle factoren in acht nemen om kwaliteit te meten.
Waarom TM-30-15 (nog) niet de standaard?
TM-30-15 heeft veel steun gekregen van het invloedrijke Amerikaanse ministerie van Energie, wat feitelijk het einde van de CRI-methode in Amerika en als het aan de Commission Internationale de l’Éclairage (CIE), de standaardinstantie achter CRI, zou liggen ook internationaal gezien. Enkele jaren geleden weigerde de CIE echter een ander voorgesteld alternatief aan te nemen, de Color Quality Scale, wat een alternatief voor CRI en TM-30-15 is.
De organisatie zegt dat het ‘een sterke intentie heeft om CRI te herzien’ en dat het twee technische comités heeft die actief aan het probleem werken, één die een nieuwe meetmethode voor kleurentrouw ontwikkelt om de CRI bij te werken en een andere die andere aspecten van kleurkwaliteit onderzoeken.
Bovendien verwelkomen veel fabrikanten de TM-30-15 niet. De Global Lighting Association – die 5.000 fabrikanten van verlichtingsapparatuur vertegenwoordigt, zei dat het een extra metriek van kleurkwaliteit zou ondersteunen, maar alleen in combinatie met, in plaats van een vervanging voor het bestaande CRI-systeem.
Is TM-30-15 dan echt zoveel beter dan CRI?
De TM-30-15 kleuren vectorafbeelding links toont de relatieve verzadiging van verschillende tinten van een Food & Meat led-lichtbron, die rechts een vleesmonster verlicht. Het vlees oogt ‘roodachtig’ en is specifiek ontworpen voor gebruik in de levensmiddelen-, restaurant- en levensmiddelenindustrie. De grafische kleurenafbeelding geeft echter aan dat het spectrum onderverzadigd is in rood en oververzadigd in groen en blauw ten opzichte van de referentiebron, dit is dus precies het tegenovergestelde van hoe het spectrum eruitziet voor het menselijk oog.
Dit is slechts een voorbeeld van waarom TM-30-15 en CRI geen waarden kunnen voorspellen die ideaal zijn voor een bepaalde toepassing. Bovendien is de TM-30-15 alleen van toepassing op ‘nominaal witte’ bronnen en werkt niet goed met speciale kleurpunten zoals bij Food & Meat.
Toelichting:
We streven naar nauwkeurige en actuele informatie, maar het kan voorkomen dat de informatie na verloop van tijd verouderd, incorrect en/of incompleet is. Dit artikel is geen vervanging voor ons lichtadvies en er kunnen geen rechten aan worden ontleend.
LICHT DOET (VER)WONDEREN
Onze focus begint vanuit licht, maar dankzij een nauwe samenwerking met verschillende partners kunnen wij flexibiliteit en expertise combineren voor architecten, installateurs en (eind)klanten om ieder project als totaaloplossing te voltooien.
Bent u benieuwd naar onze activiteiten en in welke branches wij actief zijn? Wij gaan graag de samenwerking met u aan om uw project te verlichten.